Bilim Nedir ?
Bilim kelimesi, bilinen şey(scienta) veya bilgi anlamına gelen scire (bilmek) kökünden türetilmiştir,
Bilim kelimesinin sözlük anlamı, Sezgi ve inançlar dışında kalabilme durumudur [1].
Genel anlamda Bilimi; geçerliliği kabul edilmiş sistemli bilgiler bütünü[2] olarak tanımlamak mümkündür.
Bilimin tanımı çeşitli kaynaklarda değişik şekillerde yapılmaktadır. Bunun öncelikli sebebi bilimdeki sürekli değişme ve yenilenmedir. Bilimin bu davranışını ve bilimin doğasını inceleyen felsefe dalına Epistemoloji denmektedir.
Bilimdeki değişimden söz ederken paradigma kavramına da değinmek gerekir.
Paradigma: Evrensel olarak tanınmış bilimsel başarılardır. Paradigma bir süre araştırmacılar için örnek sorular ve
cevaplar sağlar.[3] Paradigma bilim adamlarına hem bir örnek teşkil eder hemde beraberinde çözülmesi gereken sorular getirir.
Bilim uygulama ve teorik olarak iki ana bölüme ayrılabilir. Uygulama kısmı bilimin insan yaşamını daha kolay hale getirmek ve refah düzeyini arttırmak yönündedir. Teorik kısım ise olgular arasındaki ilişkileri ve farklılıkları inceleyerek, kurallar ve yasalar üretme yönündedir.
Bilimsel yöntem açısından da iki görüş bulunmaktadır.
a-) Tümdengelim: Doğruluğu kanıtlama gerektirmeyecek önermelerden yola çıkarak yeni önermeler üretilir. Genel önermeler tüm bilim çevreleri tarafından doğru olarak kabul edilmiş olmalıdır.
örneğin:
Tüm yıldızlar parlaktır, güneş de parlaktır, o zaman güneş bir yıldızdır (Burada son önermenin doğruluğu ilk önermenin doğru ve kesin olmasına bağlıdır)
b-) Tümevarım: Araştırmalarla elde edilen gözlem sonuçları bir araya getirilerek genel önermeler üretilir. Modern bilim yöntemine göre gerçeğe ulaşmada, tümevarım yönteminin çok önemli bir yeri olmakla birlikte tek başına
bu yöntem sonuç için yeterli değildir[4]
örneğin:
Dünya yuvarlaktır, Venüs yuvarlaktır,... Öyleyse gezegenler yuvarlak olur.
(Bu yöntemde yapılan araştırmaların kapsamlı olması çok önem kazanır çünkü istisnai durumların olma ihtimali herzaman vadır) Fakat, Bilimin gelişimi ne tek başına bir takım teorik görüş değişikliklerinden, ne de yalnızca birbirine eklenen sürekli bir buluşlar zincirinden ibarettir. İki süreç birbirini tamamlayıcı niteliktedir.[5]
[1]. Türkbal, A. 2003. Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yazma Teknikleri:1.
[2]. Karasar, N. 1995. Bilimsel araştırma yöntemleri:8.
[3]. Kuhn S. Thomas 1962 (The Structure Of Scientific Revolutions 3rd
ed.),preface:X
[4]. Karasar, N. 1995. Bilimsel araştırma yöntemleri:33.
[5]. Yıldırım, C.1999. Bilim Tarihi:16.
Bilimsel araştırma nasıl yapılır ?
Bilimsel araştırmada çözülmeye çalışılan problemin çok dikkatli ve ayrıntılı olarak belirlenmesi çalışmanın ilk adımı ve en önemli aşamasıdır. Bu aşamada elde edilecek olumlu ve olumsuz bilgi ve puanlar araştırmanın ileri aşamalarında önemli etkilere yol açar. [1]
Araştırma sürecinde, problemlere bulunan çözümlerin güvenilir olması için veriler planlı ve düzenli olarak toplanır. Toplanan veriler analiz edilerek değerlendirmesi yapılır. Son olarak konu ile ilgili raporlar hazırlanır.
Bilimsel Araştırmanın Nitelikleri:
A. Bilimsel araştırma problem çözmeye yönelik belli aşamaları kapsayan, yansız, sistemli çalışmalar sürecidir.
B. Bilimsel araştırma, doğruluğu test edilmiş, sistemli ve organize, daha önceki bilgilerden hareket ederek
literatürde bulunmayan yeni bir bilgiye ulaşmaya çalışır.
C. Bilimsel araştırma kendini yenilemeye açıktır. Belirlenen değişkenler ölçülebilir, gözlenebilir olmalı ve başka istatistik yöntemlerle analiz edilip araştırma tekrarlanabilmelidir.
D. Bilimsel araştırmanın dayanakları bilimsel ortak ölçütler olmalı. Kişisel kanılar ve duygusal yaklaşımlar
olmamalıdır.
E. Bilimsel araştırma tarafsız ve tüm eleştirilere açık olmalıdır.
F. Bilimsel araştırmada verilerin belli bir sistem bütünlüğünde yayımlanması zorunludur. Yorumsuz araştırma
eksiktir, tamamlanmamıştır.
G. Bilimsel araştırma; bilim adamları ve araştırmacılar için anlamlı ve önemli olmalıdır.
H. Bilimsel araştırma doğal olaylar ve olgular arası ilişkiler sistemini ortaya koyar. [2]
[1]. Türkbal, A. 2003. Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yazma
Teknikleri:33.
[2]. Yazıcıoğlu, Y., Erdoğan S. 2007. SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma
Yöntemleri:16.
Literatür taraması nasıl yapılır ?
Araştırmacı problemle ilgili çalışmaya başlamadan önce belirlediği konudaki diğer makaleleri ve bulguları incelemelidir. Bu inceleme sırasında konu hakkında önceden yapılmış bir çalışma olup olmadığını belirler, Diğer araştırma sonuçlarını inceleyerek bilgisini artırır ve rapor aşamasında diğer araştırmalara atıf yapma imkanı bulur. Bunun yanında çok önceden makale olarak yayınlanmış bir konuyu aynı şekilde uygulaması ve daha öncekilere atıf yapmaması durumunda fikir hırsızlığı ile suçlanabilir veya itibar kaybeder. Bu sebeple Literatür taraması araştırmanın geleceği açısından çok önemlidir.
Aşağıdaki durumlarda alıntı belirtmek gerekmez: [1]
Herkesçe bilinen, herkesçe tekrarlanan terimler. o
Üzerinde çok konuşulmuş ve yazılmış bulgular.
Sözlük, ansiklopedi, el kitabı bilgilerindeki anonim yazılar.
Orijinalliği olmayan gözlem ve fikirler.
Telif hakkı koruması bitmiş eserler.
Kamuoyuna açık, genel bilgiler.
Atasözleri, deyişler.
Hukukta, yasayı bilmemek mazeret değildir, denir. Yazı metodolojisinde de benzer bir kural vardır: Eğer tevafuk değilse veya bilmeden yapılma dışında, bir eserdeki bir fikri kalıp halinde olmasa bile fikir halinde alıp aynen kullanmak ve bunu
belirtmemek öncelikle etik değildir, sonralıkla intihal`e girer.[2]
Daha önceki Makale ve araştırmalara ulaşmak için Uluslararası bilim indexleri kurulmuştur. İlgili web sayfalarında arama sistemi ile araştırılacak konudaki geçmiş tüm çalışmalar toplu olarak görülebilir. Bunlardan başlıcaları: Science
Citation Index (SCI) 1956`dan beri önde gelen 6400 bilim ve teknoloji dergisinde çıkmış tüm makaleler bulunur, Arts and Humanities Citation Index 1975`den beri ve Social Sciences Citation Index, 1700 farklı dergide çıkmış makaleleri barındırmaktadır. bkz: http://scientific.thomsonreuters.com
1]. Şencan 2002, Bilimsel Yazım :586.
[2]. Karasar, N. 1994, Bilimsel Araştırma Yöntemi :192.
Tarihi olayları araştıran bir tarihçi sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular
1.*KAYNAK ARAMA (Belge Bulma) : Önce olayla ilgili kaynaklar aranır.
2.*TASNİF: (Sınıflandırma): Tasnif, sınıflandırma demektir. Tarihsel kaynaklardan verilerin elde edilmesinden sonra bunların tasnif edilmesi gerekir. Elde edilen bilgiler zamana, mekâna ve konuya göre tasnif edilir. Verilerin sınıflandırılması ve mantıklı bir düzen içerisinde sıralanmasıyla, eserin bölümleri oluşturulur. Bu bölümlerin de kendine göre alt başlıkları olacaktır. Böylece hazırlanmakta olan yapıtın plânı ortaya çıkar.Sınıflandırma işlemi verilerin önemine, güvenirliliğine veya kronolojik sıraya göre yapılabilir.
3.*TAHLİL (Analiz=İnceleme: Çözümleme) : Elde edilen verilerdeki bilgiler değerlendirilir. Bilgilerin inceleme konusu hakkında yeterli olup olmadığı kontrol edilir. Kaynaklardan elde ettiğimiz bilgiler güvenilir mi? Karşılaştırma yapılarak bilgiler bu yönde incelenir. Bilgilerin doğru olup olmadıkları kontrol edilir (tahlil)
4.*TENKİT ETME(Kaynak Eleştirmesi): Kaynakların birbirleriyle karşılaştırılarak kontrol edilmesine “Kaynak Eleştirisi” denir.
Bu eleştirinin amacı:
Bu değerlendirme kaynakların araştırılması, sımflandırıîması (tasnif), eleştirilmesi (tenkit), çözümlenmesi (tahlil) ve sentezlenmesi (terkip) yapılmasıdır.
Eleştiri, dış eleştiri ve iç eleştiri olmak üzere iki şekilde yapılır.
Dış Eleştiri: Bir kaynağın adı, türü, sahte veya orijinal olup olmadığı, yazılış tarihi, yazarının belirlenmesi gibi kaynağın dış özelliklerine ilişkin yapılan eleştiridir.
İç Eleştiri: Kaynakta verilen bilgilerin güvenirliğini ve değerini ortaya koymak için yapılan eleştiridir.
5.*SENTEZ (BİRLEŞTİRME) Kaynaklardan elde edilen bilgiler düzenlenerek yazılması aşamasıdır. Elde edilen bilgilerin bir araya getirilmesine sentez denir. Bu yolla elde edilen bilgiler kullanılarak yeni tarihi hükümlere varılabilir.
Çözümleme ve tenkit yoluyla olaylara ait birtakım güvenilir bilgiler elde edildikten sonra, birleştirme aşamasına gelinmiş olunur. Birleştirme; çok sayıdaki kaynaktan elde edilen bilgilerin özümsenip yeni bir sonuca ve yargıya ulaşılmasıdır. Birleştirme, araştırmanın en önemli aşaması sayılır.
Sentez(Birleştirme) yapacak bir tarihçide şu özelliklerin bulunması gerekir:
a) Olayları, neden - sonuç ilişkisi içerisinde ortaya koyarken onlara etki eden sosyal, psikolojik ve doğal etkenleri kavrayabilmelidir.
b) Yıpranmış ve eksik olan belgeleri düzeltip tamamlamayı bilmelidir.
c) Olayların incelenip aydınlatılmasında tarafsız olmalıdır.
d) Belgelere dayanarak gerektiğinde bilimsel genellemelere ve sonuçlara varabilmelidir. Birleştirmeye ulaşarak bilimsel bir yapıt oluşturmakta olan tarihçinin anlatımı, akıcı ve anlaşılır olmalıdır.
Tarihi Olaylar İncelenirken Uyulması Gereken Kurallar
Objektifliğin sağlanması için şunlara uyulmalıdır:
a) Olayın üzerinden belli bir süre geçmelidir.
b) Olay, geçtiği günün değer yargıları içinde incelenmeli günümüzün değer yargıları ile yorumlanmamalıdır. Geçmişte meydana gelen olaylar, olayın geçtiği dönemdeki gelişmişlik düzeyi ve değer yargılarıyla açıklanmalıdır. Günümüz değer yargılarıyla ve ideolojileriyle yapılacak değerlendirmeler yanlış sonuçlara ulaşılmasına neden olabilir. Olaylar yorumlanırken tarafsız olunmalı ve olayın geçtiği günün şartları daima dikkate alınmalıdır
c) Kaynak taraması yapılmalıdır.
d) Olaylarda rolü olan kişilerin değerlendirilmesi, olayın geçtiği zamanın şartlarının bilinmesine bağlıdır.
