İİNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ
Aşağıdaki metin, 27 Mayıs 1949 tarih ve 7217 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan resmi çeviridir.
BİLDİRGENİN ÖNSÖZÜ
İnsanın doğal onurunun ve bütün insanların eşit ve yadsınamaz haklarının tanınması, dünyadaki adaletin, barışın ve özgürlüğün temelidir.
İnsan haklarını hor görme ve aşağılama, insan vicdanını hiçe sayan barbarca hareketlerle suçlanıyor. İnsanların, konuşma, inanç ve korkudan uzak yaşama özgürlüğü ve isteklerini yapabilme özgürlüğünün olduğu bir dünyanın varlığı insan soyunun en yüksek gelişmesi olarak kabul edilmektedir.
Bir insan eğer son çare olarak baskıya ve zulme karşı ayaklanmaya zorlanırsa, insan haklarının yasayla korunması gerektiği temel esastır.
Uluslar arasında dostça ilişkilerin geliştirilmesi oldukça önemlidir. Birleşmiş Milletleri oluşturan uluslar, sözleşmedeki temel insan hakları, kişi değeri ve onuru, kadın ve erkeğin eşit haklara sahip olduğu inancını onaylar ve daha geniş bir özgürlük içinde, daha iyi yaşam standartlarının ve sosyal gelişmenin sağlanmasını kararlaştırır.
Üye devletler, Birleşmiş Milletlerle işbirliği içinde insan haklarına ve temel özgürlüklere evrensel saygı gösterilmesine söz veriyor.
Madde-1
Tüm insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdan sahibidirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.
Madde-2
1. Herkes ırk, renk, cins, dil, din, siyasi veya herhangi bir akide, milli veya içtimai menşe, servet, doğuş veya herhangi diğer bir fark gözetilmeksizin işbu beyannamede ilan olunan tekmil haklardan ve özgürlüklerden yararlanabilir.
2. Ayrıca, ister bağımsız ülke uyruğu olsun, ister vesayet altında ya da özerklikten yoksun ya da egemenliği herhangi bir şekilde kısıtlanmış olsun, bir kişi hakkında uyruğu bulunduğu ülkenin siyasal, yönetimsel ya da uluslararası statüsünden kaynaklanan herhangi bir ayrım yapılamaz.
Madde-3
Herkesin yaşama, özgürlük ve kişisel güvenlik hakkı vardır.
Madde-4
Hiç kimse köle veya tutsak edilemez. Kölelik ve köle ticareti her biçimde yasaktır.
Madde-5
Hiç kimseye işkence yapılamaz. Zalimce, insanlık dışı aşağılayıcı ceza ya da işlem uygulanamaz.
Madde-6
Herkes bulunduğu yerde, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkına sahiptir.
Madde-7
Yasa önünde herkes eşittir ve ayrım gözetmeden yasanın korunmasından herkesin yeterince yararlanma hakkı vardır. Herkesin bu bildirgeye aykırı her türlü ayrımcı işleme ve bu tür ayrımcılık yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit bir korunma hakkı vardır.
Madde-8
Her şahsın kendine Anayasa veya kanun ile tanınan ana haklara aykırı muamelelere karşı fiili netice verecek şekilde milli mahkemelere müracat hakkı vardır.
Madde-9
Hiçkimse keyfi olarak tutuklanamaz, alıkonulamaz veya sürgün edilemez.
Madde-10
Herkes hakları, yükümlülükleri ya da cezai nitelikleri ile her türlü suçlamalar konusunda davasının; tam bir eşitlikle, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakkaniyetle görülmesi hakkına sahiptir.
Madde-11
1. Yasalara karşı eylemde bulunmakla suçlanan her kişi, savunması için gerekli tüm güvencelerin kendisine sağlandığı açık bir yargılama sonunda saptanana kadar suçsuz sayılır.
2. Hiçkimse işledikleri sırada ulusal ya da uluslar arası hukuka göre suç oluşturmayan eylemleri ya da ihmallerden dolayı mahkum edilemez. Aynı şekilde işlendiği sırada uygulanan cezadan daha ağır bir cezaya çarptırılamaz.
Madde-12
Hiçkimse özel yaşamı, ailesi, konutu ya da yazışmaları konusunda keyfi müdahalelere, onur ve şöhretine karşı saldırıya uğrayamaz. Herkes bu müdahale ya da saldırıya karşı yasaca korunma hakkına sahiptir.
Madde-13
1. Bir devlet içinde özgürce dolaşmak ve yerleşeceği yeri seçmek herkesin hakkıdır.
2. Herkesin, kendi ülkesi de dahil herhangi bir ülkeyi terketmek ve ülkesine dönme hakkı vardır.
Madde-14
1. Herkesin bir zulüm ve baskı karşısında başka ülkelere sığınma hakkından yararlanma hakkı vardır.
2. Adi bir suçla ya da Birleşmiş Milletler ilke ve amaçlarına aykırı davranışlarla gerçekten ilgili koğuşturmalarda bu haktan yararlanılamaz.
Madde-15
1. Her bireyin yurttaşlığa hakkı vardır.
2. Hiçkimse keyfi olarak yurttaşlığından ya da yurttaşlığı değiştirme hakkından yoksun edilemez.
Madde-16
1. Evlenme çağına giren her erkek ve kadın, ırk, yurttaşlık ya da din bakımından hiçbir kısıtlama olmaksızın evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir. Kadın ve erkek evlenmekte evlilik sırasında ve evliliğin sona erdirilmesinde eşit haklardan yararlanır.
2. Evlenme sözleşmesi ancak evlenecek kişilerin onayı ile yapılır.
3. Aile toplumun temel ve doğal öğesidir.
Madde-17
1. Her şahıs tek başına veya başkalarıyla birlikte mel ve mülk sahibi olma hakkını haizdir.
2. Hiçkimse keyfi olarak mal ve mülkünden mahrum edilemez.
Madde-18
Her şahsın fikir, vicdan ve din hürriyetine hakkı vardır; bu hak din ve kanaat değiştirmek hürriyetini, dinini veya kanaatini tek başına veya topluca, açık olarak veya özel surette, öğretim, tatbikat, ibadet ve ayinlerle izhar etmek hürriyetini gerektirir.
Madde-19
Her ferdin fikir ve ifade hürriyetine hakkı vardır. Bu hak, fikirlerden ötürü rahatsız edilmemek, memleket sınırları mevzubahis olmaksızın malumat ve fikirleri her vasıta ile aramak, elde etmek ve yaymak hakkını gerektirir.
Madde-20
1. Her şahıs muslihane toplanma ve dernek kurma ve derneğe katılma serbestisine maliktir.
2. Hiç kimse bir derneğe mensup olmaya zorlanamaz.
Madde-21
1. Her şahıs doğrudan doğruya veya serbestçe seçilmiş temsilciler vasıtasıyla, memleketinin kamu işleri yönetimine katılmak hakkını haizdir.
2. Her şahıs memleketinin kamu hizmetlerinden eşitlikle faydalanmak hakkını haizdir.
3. Halkın iradesi hükümet otoritesinin esasıdır; bu irade gizli şekilde veya serbestliği sağlayacak muadil bir usul ile cereyan edecek genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak olan devri ve dürüst seçimlerle ifade edilir.
Madde-22
Her şahsın cemiyetin bir üyesi olması itibariyle, sosyal güvenliğe hakkı vardır; haysiyeti ve şahsiyetinin serbestçe gelişmesi için zaruri olan, ekonomik, sosyal ve kültürel hakların, milli gayret ve milletlerarası işbirliği yoluyla ve her devletin teşkilatı ve kaynaklarıyla mütenasip olarak gerçekleştirilmesine hakkı vardır.
Madde-23
1. Her şahsın çalışmaya, işini serbestçe seçmeye, adil ve elverişli çalışma şartlarına ve işsizlikten korunmaya hakkı vardır.
2. Herkesin hiçbir fark gözetilmeksizin, eşit çalışmaya ve karşılığında eşit ücrete hakkı vardır.
3. Çalışan her kimsenin kendisine ve ailesine insanlık haysiyetine uygun bir yaşayış sağlayan ve gerekirse her türlü sosyal koruma vasıtalarıyla da tamamlanan adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır.
Madde-24
Her şahsın dinlenmeye, eğlenmeye, bilhassa çalışma müddetinin makul surette tahdidine ve muayyen devrelerde ücretli tatillere hakkı vardır.
Madde-25
1. Her şahsın, gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, mesken, tıbbi bakım, gerekli sosyal hizmet dahil olmak üzere sağlığını ve refahını temin edecek uygun bir hayat seviyesine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, ihtiyarlık veya geçim imkanlarından iradesi dışında mahrum bırakacak diğer hallerde güvenliğe hakkı vardır.
2. Analık ve çocukluk özel ihtimam ve yardım görme hakkını haizdir. Bütün çocuklar, evlilik içinde veya dışında doğsunlar, aynı sosyal korunmadan faydalanırlar.
Madde-26
1. Her şahsın eğitime hakkı vardır. Eğitim parasızdır; hiç olmazsa ilk ve temel eğitim safhalarında böyle olmalıdır. İlk eğitim mecburidir. Teknik ve mesleki öğretimden herkes istifade edebilmelidir. Yüksek öğretim liyakatlarına göre herkese tam eşitlikte açık olmalıdır.
2. Eğitim insan şahsiyetinin tam gelişmesini ve insan haklarıyla ana hürriyetlere saygının kuvvetlenmesini istihdaf etmelidir. Bütün milletler, ırk ve din grupları arasında anlayış, hoşgörürlük ve dostluğu teşvik etmeli ve Birleşmiş Milletler’in barışın idamesi yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir.
3. Ana-baba, çocuklarına verilecek eğitim nev’ini tercihan seçmek hakkını haizdirler.
Madde-27
1. Herkes, topluluğun kültürel faaliyetlerine serbestçe katılmak, güzel sanatları tatmak, ilim sahasındaki ilerleyişe iştirak etmek ve bundan faydalanmak hakkını haizdir.
2. Herkes sahibi bulunduğu her türlü ilim, edebiyat ve sanat eserlerinden mütevellit manevi ve maddi menfaatlerin korunmasına hakkı vardır.
Madde-28
Herkesin işbu beyannamede derpiş edilen hak ve hürriyetlerin tam tatbikini sağlayacak bir sosyal ve milletler arası nizama hakkı vardır.
Madde-29
1. Her şahsın şahsiyetinin serbest ve tam gelişmesi ancak içinde yaşamasıyla mümkün olan topluluğa karşı vecibeleri vardır.
2. Herkes haklarını kullanmak ve hürriyetlerinden istifade etmek hususunda, ancak kanun ile sırf başkalarının hak ve hürriyetlerinin tanınmasını ve bunlara saygı gösterilmesini sağlamak maksadıyla ve demokratik bir cemiyette ahlak, nizam ve genel refahın muhik icaplarını karşılamak için tespit edilmiş kıyaslamalara tabidir.
3. Bu hak ve hürriyetler hiçbir veçhile Birleşmiş Milletler’in amaç ve prensiplerine aykırı kullanılamaz.
Madde-30
İşbu beyannamenin hiçbir hükmü içinde ilan olunan hak ve hürriyetlerin bir devlet, zümre veya fert tarafından yok edilmesini güden bir faaliyete girişmeye veya bilfiil bunu işlemeye herhangi bir hak gerektirir mahiyette yorumlanamaz.