ATATÜRK'ÜN HUKUKA BAKIŞI
İnsan sosyal bir varlıktır.Toplu yaşamak zorundadır.Toplu yaşayışın gereği de kurallı yaşamaktır.Toplumsal kurallarla toplumlar kendilerine bir düzen kurarlar ve bu düzenin yaşam biçimine girerler.Toplumsal kurallar o toplumda yeni bir düzen ve yaşam biçimi sağlarken aynı zamanda düzeni de korumayı amaçlar bu da ancak insanların birbirleriyle insanların devletle olan ilişkilerinin belirli bir düzene,belirli bir sisteme oturtulmasıyla sağlanır.
Hukuk,insanlar arasındaki yüzbinlerce çeşitli ilişkiyi düzenleyen kuralların toplamıdır.İnsan aklı tarafından bulunabilen,halk temsilcilerinin katılımıyla demokratik tartışmalar sonucunda tespit edilip düzenlenen hukuk'a doğal hukuk denir.Gücünü Tanrıdan alan,tek kişinin ağzından çıkan sözlerden oluşmuş hukuka da tanrısal hukuk denir.Adab-ı Muaşeret kuralları içinde yazılı kurallar olan ve herkesin uymak zorunda bulunduğu bu kurallara hukuk kuralları denir.Kişler bu kurallara uymadıklarında devletin yargı organlarında yarılanırlar ve cezalandırılırlar.
Hukuk,toplum düzeninin baş koşulu olan bir kavramdır.Ancak bu kavramın niteliği üzerinde çeşitli görüşler vardır.Bu gö-rüşlerden birini benimseyen bir devletin hukuku da ona göre gelişir.Eğer tanrısal hukuk benimsenirse o devlette dinsel hukuk yürürlüktedir.Doğal hukukun akla yatkın olanı kabul edilirse,akılcı ,bilimsel bir hukuk yürürlüğe girer.
Hukuk bir kültür öğesidir.Fakat kendi çerçevesi içinde bir kültür öğesi değildir.Bu öğe inkılapçı bir düzende çok önemlidir.Bu öğenin değiştirilmesi ile diğer yeni öğelerin işlerlik kazanması sağlanır.Yani hukuk sistemi inkılabı harekete getiren motordur.Zira inkılabın getirdiği kurumlar ancak hukuk düzeni içinde çalışabilirler.Bu nedenle her inkılapta bir kültür değişikliği sağlayabilmek için hukuk mutlaka değiştirilir.Türk inkılabında da bu yol izlenmiştir.Atatürk,inkılabın sağlamlaşmasını hukuk düzeninin değişmesine bağlamıştır.
Tarihimizde İslamiyet'in kabulüne kadar olan dönemde,kendi toplumsal yaşantımızın yarattığı örfi hukuk uygulanmıştır.Hukuk sistemi Kamu ve Özel hukuk diye ikiye ayrılmıştır.Halk, ülkeyi yönetme yetkisinin Sultanın ailesine Tanrı tarafından verildiğine inanmıştır.''Kut'' denilen bu anlayıştan dolayı hukuka çok saygılı olmuştur.
İslamiyet'in kabulünden sonra Kamu ve Özel hukuk alanında Şer'i kurallar da uygulamaya konulmuş ve etkinliği de artmış-tır.Böylece Türk İslam devletlerinde düzeni ve toplummsal yaşamı belirleyen en önemli unsur dinsel hukuk olmuştur.Bunun yanında örfi hukukta uygulanmıştır.Türk ve İslam kökenli kurum ve unsurlar birleştirilmiştir.Bu durum 19. yüz yıla kadar devam etmiştir.Osmanlı devletinde ki batılaşma hareketleriyle ortaya çıkan yeni örgütlenmelere yeni siyasal ve ekonomik ilişkilere şer'i hukuk cevap vermez olunca, batı hukukundan yararlanma yoluna gidilmiştir.
Osmanlı hukukuna,Padişah 2. Mahmut zamanında, modern hukuk kavram ve ilkeleri girmeye başlamıştır.2. Mahmut kamu hukuku alanında benimsediği ilkeler ve çıkardığı kanunlarla Tanzimattan sonra hukuk alanında yapılan tüm yeniliklerin temelini atmıştır.Onun devrinde Osmanlı hukukunda beliren yeni kavramlardan ilki,padişahın ayanların baskısıyla kabul etmek zorunda kaldığı Senet-i İttifak'ta yer alan iktidarın denetlenmesi,sınırlanması fikridir.Yine bu dönemde kamu hizmeti kavramına büyük darbe vuran müsadere sistemi kaldırılmış ve bu alanda ilk kez güvenlik sağlanmıştır.
1839'da Padişah Abdülmecid zamanında, yayınlanan Tanzimat Fermanıyla hukuk üstünlüğü sağlanmış ve ilk kez hukuk devletine doğru bir adım atılmıştır.Padişah bu fermanle kendisinin üzerinde kanun gücü olduğunu kendi isteği ile kabul etmiştir.Kendi iradesi ile yasama ve yargı yetkilerini sınırlamıştır.Anayasal nitelikli bir belge olan bu fermanla vatandaşa can,mal,ırz güvenliği sağlanmıştır.1856 İslahat Fermanıylada Osmanlı vatandaşları arasındaki farklılıklar giderilmiş ,eşitlik sağlanmıştır.1876 'da da ilk kez anayasal düzene ,meşrutiyet idaresine geçilmiştir.1876 Anayasası Belçika ve Prusya anayasalarından yararlanarak hazırlanmıştır.Egemenlik padişahta kalmak şartıyla Osmanlı idaresi demokratikleştirilmiştir.1876 Anayasası 1909 'da geniş değişiklikler yapılarak yeniden düzenlenmiştir.
Osmanlının dini hukuk sistemi Tanzimat döneminde batı tarzında düzenlemeler yapıldıAhmet Cevdet Paşa tarafından 1868-1876 yılları arasında çalışarak, Mecelle adıyla yeni medeni kanun hazırlandı Fakat bu değişiklik sorunlara çözüm sağlamadı Hatta daha da karışıklığa ve sorunların artmasına neden oldu.Çünkü yeni ceza mahkemeeri bu kanunla kurulmuştu ama bu medeni kanun dini hukukla Avrupadan alınan hukukun karışımından ibaretti.Bunun yanında Hanefi mezhebine göre düzenlenmişti.Onun için hiçbir zaman toplumun ihtiyaçlarını karşılamamıştır.Bu kanunun yetersizliği nedeniyle mahkemeler sorunları çözmede yetersiz kalıyordu.Ticaret ve ekonomik hayat karma karışıktı..Müslüman olmayan azınlıklıkların hukukları ve yargı kurumları ayrı idi.Bundan dolayı ülkede hukuk birliği yoktu.Bunun yanında vatandaşlar arasındadaki ilişkilerin düzenlenmesinde ve adaletin dağıtımında bir birlik yoktu.Osmanlı vatandaşı olmayan yabancı uyruklu kişlerin kapitülasyonlara dayanan özel mahkemeleri vardı.Bunlar devletin denetimi dışındaydı.Ülkede tam bir hukuk karmakaşası vardı.Bu manzara çağdışı bir durum yaratıyordu.
Atatürk,dinsel değil akla ve bilime,çağın gereklerine dayanan bir hukuktan yanadır.Onun için hukuk devrimiyle çağdışı olan,ihtiyaçları karşılamayan Osmanlının dinsel hukuk sistemine son verilmeliydi.Nitekim Lozan andlaşmasıyla kapitülasyonların resmen kaldırılmasıyla bu konuda ilk adım atılmış oldu.Bunu ,ülkede devlet ve toplum hayatında çağdaş yaşama geçmek ve hukukta birliği sağlamak için bir dizi devrimler izledi.Bunlar ;1928 de 1924 Anayasasından devletin dini İslamdır maddesi kaldırılması,1924 Anayasasının laikleştirilmesi,,1937 yılında da Anayasaya resmen laiklik ilkesinin konulması,Osmanlı medeni hukukuna son verilip , Avrupa ülkelerinde uygulanan kanunların içinde en modern ve çağdaş olan,İsviçre Medeni kanununun uygun bulunup,17 şubat 1926 da Türk medeni kanununun kabul edilmesi ,4 Ekim 1926 da da yürürlüğe girmesidir.
(Mustafa Kemal Atatürk 15 Aralık 1930 tarihinde İstanbul Darülfununda-Istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi)
Türk Medeni Kanunu ile Türk ulusu,Teokratik hukuktan,laik hukuk sistemine geçerek ,çağdaş uygarlık yörüngesine girmiş oldu.Türk vatandaşları arasında din ve mezhepleri ne olrsa olsun hak ve ödevler bakımından eşit oldular.Müslüman olmayan topluluklar Lozan andlaşmasıyla elde ettikleri haklarından vaz geçerek bu haklara sahip oldular. Böylece yeni bir anlayış getiren bu kanun milli birliğin tamamlanması ve ileri bir millet bilincinin gelişmesi yolunda önemli bir adım atılmılmış oldu.Farklı hukuk uygulamaları sona erince ,yüzyıllarca Avrupa devletlerinin iç işlerimize karışmaları da sona ermiştir.
Türk Medeni Kanunu ile ,Türk toplumunda ,Toplumsal ve ekonomik alanda kadın erkek eşitliği sağlandı.Kadına dilediği mesleğe girmek ve devlet yönetimine memur olarak katılması sağlandı.Türk kadını ,kocasının tek karısı,çocuklarının öz anası olmak kutsal haklarını kazandı.Anne ve baba çocuklar üzerinde eşit hakka sahip oldu.Aile yaşamında kadın eşler arası eşitlik sağlandıBoşanma hakkı kadına da sağlandı.Çocukların eğitiminden anne ve baba birlikte yükümlü oldu.Evlenme işlemi devlet denetimine alındı.;resmi nikah kıyma mecburiyeti getirildi.Böylece modern demokratik bir yaşama geçildi..
Bunun yanında bütün hukuk kuralları laik esaslara göre düzenlenmiştir.Yargı 'da da ihtiyaçları karşılamaya yönelik olarak Ceza kanunla-rı(1926),ticaret yaşamını yeniden düzenlemek için Ticaret Kanunu(1928),Borç ilşkilerini yeniden düzenlemek için Borçlar Kanunu(1926) çıkarılmıştır.Ayrıca,1930 yılına kadar geçen zaman içinde Ceza Muhakemeleri Usulu Kanunu ile İcra ve İflas Kanunları tamamlanarak yürürlüğe konmuştur.Böylece Türk hukuk sisteminin bir bütün olarak laikleştirlmesi tamamlanmıştır.
Türk kadınları,3 Nisan 1930 yılında belediye seçimlerine katılma,16 Ekim 1933 ‘de ‘’köy ihtiyar heyetlerine’’katılma, 21 Haziran 1934’de de Milletvekili seçme ve seçilme haklarını kazandı. Bizzat Atatürk tarafından sağlanan bu haklarla Türk kadını, siyasal alanda da erkeklerle eşit duruma geldi. Türk kadını bu siyasal hakları dünyada ilk kez elde etmiştir.
Atatürk adaletle ilgili şunları söylemiştir:
Her halde dünyada bir hak vardır. Ve hak kuvvetin üstündedir. ( 1919 )
Bu memlekette hükümsüz vatandaş öldürülmez. Vatandaş ancak mahkeme kararıyla cezalandırılır. Devlet adamının böyle düşünmesi lâzımdır. ( 1919 )
Ancak hatalarını kabul edenler, affedilmeye lâyık olurlar. Çünkü, bunlar, hatalarını anlamış, pişman olmuş, bir daha aynı hatayı işlememeye karar vermiş kimselerdir. Fakat suçlarını saptırmaya ve savunmaya kalkışanlar, aynı yolda devam edecekler demektir ki, bunları hoş görüp affetmek kesinlikle uygun değildir.
Hükümet, memlekete kanunu egemen kılmak ve adaleti iyi dağıtmakla yükümlüdür. Bu nedenle adalet işi çok önemlidir... Adli siyasetimizde izlenecek amaç, öncelikle halkı yormaksızın süratle, isabetle, emniyetle adaleti dağıtmaktır. İkinci olarak toplumumuzun bütün dünya ile teması normal ve zorunludur.
Bunun için adalet seviyemizi bütün medeni toplumların adalet seviyesi derecesinde bulundurmak zorunluluğundayız. Bu hususları tatmin için mevcut kanun ve usullerimizi bu görüşle iyileştirmekte, canlandırmakta ve yenilemekteyiz; ve buna devam edeceğiz.
Devlet halinde teşkilatlanmış bir insan toplumu anayasasında, adalet kuvvetinin bağımsızlığının önemini açıklamaya gerek yoktur. Milletlern yargı hakkı bağımsızlığının birinci şartıdır. Adalet kuvveti bağımsız olmayan bir milletin devlet olarak varlığı kabul edilemez. ( 1920 )
Adalet gücü bağımsız olmayan bir milletin, devlet halinde varlığı kabul olunamaz. ( 1920 )
Herşey kanun yapmaktan ibaret değildir. Aksine herşey o kanunları uygulamak ve uygulattırmaktan ibarettir. Uygulayan, yerine getiren, daima karar verenden daha kuvvetlidir. ( 1920 )
Atatürk bir hukuk devleti kurmayı hedeflemişti.O,hukukun üstünlüğüneinanıyordu.Yaşamı boyunca da bu uğurda mücadele etti.
